19. yüzyılın ortasından itibaren E. Bürnuff ile M. Haug’un köklü araştırmalarından sonra durum hızla değişmeye başladı. Büyük genç Alman filolog Martin Haug, çok şeyi değiştiren bir keşif yaptı. Gathaları Avesta’nın diğer bölümlerinden ayırdı. Gathaların, Avesta’nın çoğu bölümünden daha eski bir diyalekt ile yazılmış olduğu Haug’un görüşüydü ve sadece bunların eski bir diyalekt ile yazılmış olduğu Haug’un görüşüydü ve sadece bunların Zerdüşt’ün kendi orijinal sözleri olabileceğini düşünüyordu. Haug, bu yorumlarını İngilizce “Essays on the Sacred language” (“Kutsal Dil Uzerine Makaleler”) de yazdı.
E. Bürnuff ı833 yılında Avesta’nın tercümesini Fransızcada yayımladı. (Alman bilimadamları M. Haug ile F. Spiegel’in Sanskritçeden yaptıkları çeviri temelinde). Avesta’nın bilimsel olarak ayrıntılı incelenmesinin ikinci aşamasında esas tartışma konusu Avesta’nın yorumlanma metotlarıydı: Biliminsanları Parsilerin geleneğini mi takip etmeliydiler yoksa Veda ile karşılaştırmalı analizlere mi başvurmalıydılar?
Avesta’nın yorumlanmasında karşıt kavramlara sahip iki ekol vardı ve çeşitli araştırma yöntemleri oluşmuştu.
Karşılaştırmalı ekol, Avesta’yı anlamanın anahtarının Pehlevice yorumlardan ziyade Veda’da olduğunu ve Parsilerin geleneğinde olmadığını iddia ediyordu. Bu ekolün doktrinine göre, Avesta ve Veda aynı sesin iki yankısıdır. Veda, Avesta’nın en iyi yorumudur. Bu, Rott, Benfey, Haug ve karşılaştırmalı ekolün diğer temsilcilerinin görüşüydü.
Onlara karşı olan geleneksel ekol (Spiegel, vb), Zend ve Sanskrit, Avesta ile Veda arasındaki durumun benzer olmadığını ve bunları kendi orijinallikleri içinde incelemek gerektiğini iddia ediyorlardı.
1343’ten itibaren bilim dünyası rahip ve misyoner J. Wilson’un, tarihçilik niteliğindeki sık yorumlara ve Zerdüşti eserlerden yapılan tercümeler şeklindeki değerli ilavelere sahip ayrıntılı monografisine sahip oldu.
19. yüzyılın ikinci yarısında, Alman bilimadamları F. Spiegel ile K. Geldner’inkiler dahi Avesta’dan yeni tercümeler ortaya çıktı; Geeldnerr, Avesta’nın bir dizi elyazmalarını temel alarak Avesta metninin eleştiri bir baskısını hazırladı.
