Bu yıl içerisinde Ümeyye bin Abdullah, Bukeyr bin Vessacı öldürmüştür. Ümeyyenin dedesinden itibaren nesebi şöyle devam eder: Halid bin Esıd bin Ebil-is bin Ümeyye.
Bukeyrin öldürülmesinin sebebine gelince: Abdülmelik bin Mervanın Horasan Yalisi bulunan Ümeyye bin Abdullah, Bukeyre Maveraünnehire gaza yapmak üzere hazırlıklarını yapmasını emretti. Ümeyye bundan önce Bukeyri Taharistanda da görevlendirmişti. Bukeyr Maveraünnehirde gaza yapmak üzere hazırlıklarına başlayınca Bahır bin Yerka Bukeyri Ümeyyeye jurnal etti. Bunun üzerine Ümeyye de Bukeyri oraya gazaya gitmekten alıkoydu. Maveraünnehire gaza yapmak için emir verdiğinde Bukeyr hazırlıklarını yapmış, oldukça fazla masraf etmiş ve hatta bunun için borç bile almıştı. Bahır Ümeyyeye şöyle demişti: “Seninle Bukeyr arasına nehir girecek olursa, Bukeyr halifeye karşı isyan edecektir.” Bunun üzerine Ümeyye Bukeyre: “Sen yerinde kal; belki gazaya çıkarım, sen de benimle birlikte olursun.” diye haber gönderince Bukeyr hiddetlenerek: “Bu adam beni kıskanıyor gibi.” dedi. Gudanlı Ukab Zul-Likve de Bukeyr ile birlikte gazaya çıkmak üzere borç almış bulunuyordu. Alacaklılan Onu yakalatınca hapsedildi ve Bukeyr borcunu ödeyinceye kadar hapisten çıkarılmadı.
Daha sonra Ümeyyenin kendisi Buharaya gaza yapmak, oradan da Tirmizde bulunan Musa bin Abdullah bin Hazunın üzerine gitmek için hazırlıklarını yaptı. Bukeyr de dahil olmak üzere savaşa gidecek olanlar hazırlıklarını yaptılar ve yola koyuldular. Nehire varıp da aşmak istediklerinde Ümeyye Bukeyre şöyle dedi: “Ben Horasana oğlumu yerime vekil bıraktım; ancak henüz genç bir delikanlı olduğu için bölgeyi elinde tutamayacağından korkuyorum, haydi sen Merve geri dön ve beni bu durumdan kurtar. Seni oraya vali tayin ediyorum, oğlumun yerine idareyi sen al. ”
Bunun üzerine Bukeyr önceden beri tanıyıp güvendiği bir miktar süvariyi seçerek onlarla geri dönmeğe razı oldu, Ümeyye de gaza yapmak amacıyla Buharaya gitti. Ukab Zul-Likve Bukeyre şöyle dedi: “Bizler Kureyşe mensup bir komutan ve emir istedik; bizi oyuncak yapan, bir hapisten başka bir hapse taşıyıp duran bir enrlr geldi. Benim görüşüm şudur: Bu gemileri yak, seninle birlikte Merve gidelim, Ümeyyeye karşı çıkalım ve Mervde kalıp bir süre orayı yiyelim.” Anberli Ahnef bin Abdullah da bu görüşü uygun gördü. Bukeyr bunun üzerine şöyle dedi: “Benimle birlikte bulunan bu süvarilerin helak olmalarından korkuyorum.” Ukabenin bu sözlerine şöyle karşılık verdi: “Bunlar helak olacak olursa Mervden sana istediğin kadar atlı getiririm. ” Bukeyr: “Müslümanlar helak olur.” deyince de Ukab şöyle dedi: “Bu durumda bir münadinin şu şekilde seslenmesi senin için yeterli olacaktır: Kim islama girerse onun üzerinden haracı kaldırırım. Bunu işitenler arasından sana şu yanındakilerden daha çok itaat edecek, sözünü daha çok dinleyecek elli bin kişi gelir.” Bukeyrin: “O zaman da Ümeyye ve Onunla beraber olanlar helak olurlar.” demesi üzerine ise Ukab şu karşılığı vardı: “Niye helak olsun ki… Onların sayıları, araçları, yardımcı kuvvetleri ve silahları Çine varıncaya kadar kendilerini korumağa ve savaşmalarına yetecek miktardadır.” Bunun üzerine Bukeyr gemileri yakıp Merve geri döndü, Ümeyyenin oğlunu hapse attı ve Ona karşı isyan etti.
Ümeyye durumu haber alınca Buharalılarla az bir fidye karşılığında barış yaptı ve gemilerin yapılmasını emredip karşı tarafa geçti. Herkese Bukeyre üst üste yaptığı iyiliklerden, buna karşılık Bukeyrin karşı gelmekle kendisini mükafatlandırdığından söz etti ve Merve doğru yürüdü. Musa bin Abdullah bin Hazim Ümeyyenin yanına geldi. Ümeyye de Şemmas bin Disarı sekiz yüz kişi ile birlikte gönderdi. Bukeyr üzerine yürüyerek geceleyin hücum etti ve Onu bozguna uğrattı. Arkadaşlarına emir vererek kimseyi öldürmemelerini söyledi. Bu bakımdan onlar Şemmasın askerlerinin silahlarını alıyor ve serbest bırakıyorlardı. Bu sefer Ümeyye ileri geçti ve Şemmas ile karşılaşınca yerine Sabit bin Kutbeyi getirdi. Bukeyr Sabitle karşılaşıp esir aldı ve yanındaki askerleri dağıttıktan sonra vaktiyle kendisine yapmış olduğu bir iyilik dolayısıyla serbest bıraktı.
Bu sefer Ümeyyenin kendisi ileri geçti, Bukeyr Onunla da savaştı. Bir seferinde Bukeyrin arkadaşları geri çekilmiş, Bukeyr de onları korumuştu. ikinci bir gün bir daha karşılaştılar ve aralarında çok şiddetli bir çarpışma oldu. Bundan sonra bir üçüncü gün daha karşı karşıya geldiler. Bu sefer Bukeyr Sabit bin Kutbenin başına bir darbe indirdi. Sabitin kardeşi olan Hureys bin Kutbe de Bukeyr üzerine bir hamle yaptı. Bukeyr geri çekilmek, arkadaşları da bir dereceye kadar gerilemek zorunda kaldı. Hureys köprüye varıncaya kadar Bukeyri takip etti. Bukeyre: “Nereye gidiyorsun ey Bukeyr?” diye seslenince Bukeyr geri döndü, Hureys de başına bir darbe indirdi. Bu darbe Bukeyrin başındaki miğferi yararak kafasına vardı ve Bukeyr yere düştü. Ancak çarpışmakta olan Bukeyrin arkadaşları Onu taşıyarak şehre sokmayı başarabildiler.
Bukeyrin arkadaşları kırmızı ve sarıya boyanmış elbiselerle Ümeyye ve askerlerinin önüne çıkıyor, oturup konuşuyorlar ve münadileri de şöyle sesleniyordu: “Kim bize bir ok atarsa biz de onun, ya çocuklarından veya ailesinden birisinin başına atarız.” Bu bakımdan kimse onlara ok atınıyordu.
Bukeyr muhasaranın uzaması halinde etrafındakilerin kendisini yardımsız bırakmasından korktuğu için barış istedi. Ümeyyenin adamları da bunu memnuniyetle kabul ettiler. Bukeyrin dört yüz bin dirhemlik borcunun ödenmesi, arkadaşlarına iyi davramlması, Horasandan dilediği bölgeye vali tayin edilip kendisiyle ilgili olarak Bahirin söylediklerine kulak asılmaması, eğer kendisi hakkında bir şüpheye düşülecek olursa kırk gün süreyle eman verilmesi şartlarıyla barış yaptılar.
Ümeyye bunun üzerine Merv Şehrine girdi, Bukeyre vermiş olduğu sözde durdu ve daha önce de olduğu gibi ikramda bulunmağa devam etti. Ümeyye Ukaba da yirmi bin dirhem verdi.
Denildiğine göre Bukeyr nehre kadar Ümeyye ile birlikte gitmemişti.
Ümeyye Onu Mervde vekil olarak bırakmış, ancak kendisi Mervden ayrılıp nehri geçtikten sonra Ona karşı isyan etmiş ve zikrettiğimiz şekilde olaylar gelişme göstermişti.
Ümeyye yumuşak ve cömert birisi idi, bununla birlikte Horasan halkı Onu istiskal ediyor (benimsiyor)du. Ayrıca Ümeyye oldukça kibirli bir kimse olup: “Bütün Horasan benim mutfağıma bile yetmez.” derdi.
Ümeyye Bahiri güvenlik kuvvetlerinin başından azlederek yerine Ata bin
Ebis-Saibi getirmişti. Halktan haraç istemiş ve bu konuda oldukça zorluk çıkartmıştı.
Bukeyr bir gün mescitte oturup halk ile konuşmakta iken Ona Ümeyyenin katılığından söz etmişler ve yermişlerdi. Bu arada Bahir, Dırar bin Husayn ve Abdullah bin Cariye bin Kudame de mescitte bulunuyordu. Bahir olayı Ümeyyeye nakletmiş, Ümeyye kendisini yalan söylemekle itham edince O da diğerlerinin şahit olduklarını ileri sürmüştü. Süleymli Müzahim bin Ebil-Müceşşir Bukeyrin şakalaşmakta olduğu şeklinde şahitlik yapınca Ümeyye Bukeyre ilişmemişti.
Daha sonra Bahir Ümeyyenin yanına giderek Ona: “Allaha yemin ederim, Bukeyr beni sana karşı isyan etmeğe çağırdı.” diyerek şunları ekledi:
“Senin bu durumun olmasaydı bu Kureyşliyi öldürmüş ve Horasanı kendim yemiştim.” Ancak Ümeyye Bahirin bu dediklerini tasdik etmeyince Bahir bir grup kişiyi şahit olarak gösterdi. Bukeyr bunların kendisine düşmanlık ettiklerini söylediyse de Ümeyye kendisini ve kardeşinin çocukları olan Bedel ile Şemerdeli tutukladı ve arkasından yanındaki bazı ileri gelen kişilere Bukeyri öldürmelerini emretti. Bunların kabul etmemesi üzerine Bahire emir verdi, Bahir Bukeyri öldürdü. Ümeyye ayrıca Bukeyrin kardeşinin iki çocuğunu da öldürdü.
Bu yıl içerisinde Ümeyye Belli Nehrini gaza yapmak amacıyla aşmıştı; ancak kendisi ve arkadaşları yiyecek sıkıntısıyla karşı karşıya kalıncaya kadar kuşatma altına alınmışlar, ölmelerine ramak kalmışken kurtulmuşlar ve Merve geri dönmüşlerdi.
Bu yıl hac emirliğini Medine Valisi olarak görev yapmakta olan Eban bin
Osman yapmıştır. Kufe ve Basra Valisi Haccac, Horasan Valisi Ümeyye idi.
Bu yılın yaz ayları gazvesini Velid bin Abdülmelik idare etti. Ensardan Cabir bin Abdullah bin Amr bu yıl vefat etti.