Bize Abdullah b. İdris haber verdi; dedi ki: Bize Muhammed b. Ebu Eyyub, Hilal b. Ebu Hamidden naklen Abdullah b. Ukeymin şöyle dediğini haber verdi: Osmandan sonra hiçbir halifenin kanının dökülmesine asla yardım etmeyeceğim. Abdullah dedi ki: Ona “Ey Ebu Mabed! Yoksa onun kanının dökülmesine yardım mı ettin?” denildi. Cevaben “Onun kötülüklerini sayıp dökmeyi, kanının akıtılmasına yardım sayıyorum.” dedi. Bize Abdullah b. İdris haber verdi; dedi ki: Bize Leys, Ziyad b. Ebu Melihten; o da babasından naklen İbn Abbasın şöyle dediğini haber verdi: Şayet insanlar Osmanın katlinde ittifak etselerdi, Lut kavmine atıldığı gibi gökyüzünden onlara taş yağdırılırdı. Bize arim b. el-Fadl haber verdi; dedi ki: Bize es-Saik b. Hazn haber verdi; dedi ki: Bize Katade, Zehdem el-Cerminin şöyle dediğini haber vedi: İbn Abbas [insanlara] hitap etti ve dedi ki: “İnsanlar Osmanın kanını [katillerinin cezalandırılmasını] talep etmeselerdi üzerlerine gökten taş yağdırılırdı.” Bize Kesir b. Hişam haber verdi; dedi ki: Bize Cafer b. Bürkan haber verdi; dedi ki: Bana el-Ala b. Abdullah b. Rafi, Meymun b. Mihranın şunları söylediğini anlattı: Osman öldürüldüğü zaman Huzeyfe, eliyle halka gibi yaparak -on parmağını [daire şeklinde] birbiriyle birleştirdiğini kast ediyor- şöyle dedi: İslamda öyle bir yarık açıldı ki bir dağ bile onu kapatamaz. Bize arim b. el-Fadl haber verdi; dedi ki: Bize Hammad b. Zeyd, Eyyubdan naklen Ebu Kılabenin şöyle dediğini haber verdi: Sümame b. Adiye – ki Sanada vali idi ve onunla arkadaşlığı vardı- Osmanın öldürüldüğü haberi ulaşınca uzun süre ağladı. Sonra dedi ki: Şu zaman, Muhammed ümmetinden Peygamberlik hilafetinin çekilip alındığı ve zorba bir saltanata dönüştüğü andır. Kim bir şeyi zorla ele geçirirse onu yer. Bize Ahmed b. İshak el-Hadrami haber verdi; dedi ki: Bize Vüheyb b. Halid Eyyubdan; o, Ebu Kılabeden; o, Ebül-Eşas es-Sananiden; o da Sümame b. Adiden naklen yukarıdaki rivayetin aynısını haber verdi. [Sadece Sümame b. Adi şunu ilave etti ve] dedi ki: O [vali], Kureyşten idi. Bize Süleyman b. Harb ve arim b. el-Fadl haber verdiler; dediler ki: Bize Hammad b. Yezid haber verdi; dedi ki: Bize Yahya b. Said haber verdi; dedi ki: Ebu Hamid es-Saidi -ki bu zat Bedire katılanlardan idi- Osman öldürüldüğü zaman şöyle dedi: “Ey Allahım! Şöyle şöyle yapmamam ve sana kavuşuncaya kadar gülmemem, senin benim üzerimdeki hakkın oldu.” Bize Ebu Muaviye haber verdi; dedi ki: Bize el-Ameş, Ebu Salihin şöyle dediğini haber verdi: Ebu Hüreyreye Osmana yapılanlar anlatıldığı zaman ağladı. Sanki ben [halen daha] onun “Ah ah diyerek hıçkırıkla ağladığını duyar gibiyim. Bize Muhammed b. Ubeyd et-Tanafisi haber verdi; dedi ki: Bize Fıtr b. Halife, Zeyd b. Aliden şunu nakletti: Zeyd b. Sabit, evinin kuşatıldığı gün Osmana ağlıyordu. Bize Yezid b. Harun haber verdi; dedi ki: Bize el-Yeman b. el-Muğire haber verdi; dedi ki: Bize İshak b. Süveyd haber verdi. [Dedi ki:] Bana Hassan b. Sabiti duyan bir kişi, Hassanın şöyle dediğini anlattı: Peygamberin sahabeleri, sanki akşam vakti… Boğazlanan kurbanlıklardır, Mescidin kapısının yanında. İmtihanın güzelliğinden dolayı ağlattı Ebu Amrı… Rehin olarak akşamladı, Garkad mezarlığında… Bize Müslim b. İbrahim haber verdi; dedi ki: Bize Selam b. Miskin haber verdi; dedi ki: Bize Malik b. Dinar, Abdullah b. Selamı duyan birisinin kendisine şöyle dediğini haber verdi: Osman öldürüldüğü gün Abdullah b. Selam, “İşte bugün Araplar mahvoldu.” diyordu. Bize Ebu Muaviye ed-Darir haber verdi; dedi ki: Bize el-Ameş, Ebu Salihin şöyle dediğini haber verdi: Osman öldürüldüğü gün Abdullah b. Selamı şöyle derken duydum: “Vallahi döktüğünüz her şişe [damla] kan, sadece Allahtan sizi biraz daha uzaklaştırır.” Bize Abdurrahman b. Muhammed el-Muharibi, Leysten naklen, Tavusun şöyle dediğini haber verdi: Osman öldürüldüğü zaman Abdullah b. Selama “Kitaplarında Osmanın vasıflarını nasıl buldukları” soruldu. Dedi ki: Onu Kıyamet günü [kendisini] öldüren ve yardımsız bırakanlardan [hesap soran] bir halife olarak buluyoruz. Bize İsmail b. İbrahim el-Esedi, Leysten naklen, Tavusun şöyle dediğini haber verdi: Abdullah b. Selam, “Osman, Kıyamet günü [kendisini] öldüren ve yardımsız bırakanlar hakkında hakem tayin edilecektir.” dedi. Bize Ahmed b. Abdullah b. Yunus haber verdi; dedi ki: Bize Ebu Şihab, Halid el-Hazzadan naklen Ebu Kılabenin şöyle dediğini haber verdi: “Osman b. Affanın Kıyamet günü kendisini öldürenler hakkında hakem tayin edileceği” [bilgisi] bana ulaştı. Bize Ebu Muaviye, Leysden; o da Tavustan naklen İbn Abbasın şöyle dediğini haber verdi: Osman öldürüldüğü zaman Alinin şöyle dediğini duydum: “Vallahi, [onu] öldürmedim, [öldürülmesini] emretmedim. Ancak mağlup edildim.” Bunu üç defa söylüyordu. Bize Abdullah b. Nümeyr, Şerikten; o da Abdullah b. İsadan naklen Abdurrahman b. Ebu Leylanın şöyle dediğini haber verdi: Aliyi Medinenin içinde Ahcarüzzeyt denilen yerde kollarını yukarı kaldırdığı halde gördüm. O şöyle diyordu: “Ey Allahım! Osmanın işinde suçsuz olduğumu sana arz ediyorum.” Bize Ravh b. Ubade haber verdi; dedi ki: Bize Osman b. Attab, Halid er-Rebeinin şöyle dediğini haber verdi: Allahın indirilmiş kitabında “Osman b. Affanın Ey Rabbim! Beni senin mümin kulların öldürdü. diyerek ellerini yukarı kaldırdığı” [bilgisi] mevcuttur. Bize Ebu Muaviye ed-Darir haber verdi; dedi ki: Bize el-Ameş, Haysemeden; o da Mesruktan naklen Osman öldürüldüğü zaman Ayşenin şöyle dediğini haber verdi: “Onu kirden temizlenmiş elbise gibi bıraktınız. [Suçsuz bir halife olarak kabullendiniz.] Sonra da koç boğazlar gibi onu boğazlayarak kurban ettiniz. Bu [kurban etme işi] şundan [suçsuz bir halife olarak kabullenmeden] önce olsaydı ya!” Mesruk ona dedi ki: “Bu senin işindir. [Sen böyle yaptın.] İnsanlara mektup yazıp ona karşı ayaklanmalarını emreden sen değil misin?” Ayşe, “Hayır. Müminlerin inandığı, kafirlerin inkar ettiği Zata yemin olsun ki, onlara beyaz [kağıt] üzerine siyah [yazı] yazmadım. Sadece bu oturduğum yerde oturdum.” dedi. el-Ameş dedi ki: “İnsanlar o mektubun onun ağzından yazıldığı görüşünde idiler.” Bize arim b. el-Fadl haber verdi; dedi ki: Bize Hammad b. Zeyd, ez-Zübeyrden; o da Abdullah b. Şakikten naklen Ayşenin şöyle dediğini haber verdi: “Yemek kabını yıkar gibi onu yıkayıp temizlediniz, sonra da öldürdünüz.” [Bu sözüyle] Osmanı kast ediyordu. Bize Affan b. Müslim haber verdi; dedi ki: Bize Cerir b. Hazim haber verdi; dedi ki: Muhammed b. Sirinden duydum; şöyle diyordu: Osman öldürüldüğü zaman Ayşe şöyle dedi: “Yemek kabını yıkar gibi adamı yıkayıp temizlediniz, sonra da onu öldürdünüz.” Bize Amr b. asım el-Kilabi haber verdi; dedi ki: Bize Ebül-Eşheb haber verdi; dedi ki: Bize el-Hasan haber verdi; dedi ki: Cezaya çarptırıldıkları zaman -Osman b. Affanın katillerini kast ediyor- Ebu Bekirin fasık oğlu yakalandı. (Ebül-Eşheb dedi ki, el-Hasan onu kendi ismiyle anmıyor, sadece fasık diye adlandırıyordu.) Hasan [devamla] dedi ki: O fasık yakalandı, bir eşek [leşinin] karnına kondu ve yakıldı. Bize Amr b. asım el-Kilabi haber verdi; dedi ki: Bize Ebül-Eşheb haber verdi; dedi ki: Bana Avf b. Muhammed b. Sirin, Huzeyfe b. el-Yemanın şöyle dediğini anlattı: “Ey Allahım! Şayet Osmanın öldürülmesi hayırlı [bir iş] ise [benim] onda hiçbir payım olmasın! Yok, onun öldürülmesi şerli [bir iş] ise kesinlikle ben ondan [o cinayetten] uzağım. Vallahi şayet onun öldürülmesi hayırlı [bir iş] ise kesinlikle ondan süt sağacaklardır. Yok, onun öldürülmesi şerli [bir iş] ise kesinlikle onunla yavaş yavaş kan emeceklerdir.” Bize Amr b. asım haber verdi; dedi ki: Bize Hemmam haber verdi; dedi ki: Bana Katade, Ebül- Melihten naklen Abdullah b. Selamın şöyle dediğini anlattı: Hiçbir peygamber öldürülmemiştir ki, onun katlinden dolayı ümmetinden 70.000 kişi öldürülmesin. Hiçbir halife öldürülmemiştir ki, onun katlinden dolayı 35.000 kişi öldürülmesin. Bize Süleyman b. Harb haber verdi; dedi ki: Bize Hammad b. Zeyd, Eyyubdan; o da Kunafe el- Ukayliden naklen Mutarrifın Ammar b. Yasirin yanına gelip ona şöyle dediğini haber verdi: Biz dalalette olan kimselerdik. Allah bize hidayeti nasip etti. Bedevi idik, hicret ettik. İkamet edenimiz [sefere çıkmayan] Kuran öğrenmek üzere ikamet ediyordu. Cihada giden cihada gidiyordu. Cihada giden döndüğü zaman Kuran öğrenmek üzere ikamet ederdi. [Bu sefer de] İkamet eden kişi cihada giderdi. Bize emrettiğiniz şeyi [emirlerinizi] beklerdik. Bize bir şeyi emrettiğiniz zaman ona uyardık, bir şeyi yasakladığınızda ondan vazgeçerdik. [Sonra] bize Müminlerin Emiri Ömerin öldürüldüğüne dair mektubunuz geldi. İbn Affana biat ettik. Hem kendimiz, hem de sizin adınıza ondan memnun olduk. Siz biat ettiğiniz için biz de biat ettik. [Bütün bunlara rağmen] niçin onu öldürdünüz? Eyyub dedi ki: O anda buna bir cevap bulamadım. Bize Ahmed b. Abdullah b. Yunus haber verdi; dedi ki: Bize Züheyr b. Muaviye haber verdi; dedi ki: Bize Safiyyenin mevlası Kinane haber verdi; dedi ki: Evde Osmanın katilini gördüm. Mısır halkından kendisine “Cebele” denilen siyah bir adamdı. İki elini açmış -veya Kinane iki elini yukarıya kaldırmış dedi- şöyle diyordu: “Ben sırtlanı [veya ahmak ihtiyarı] öldüren kişiyim.” Bize Haccac b. Nusayr haber verdi; dedi ki: Bize Ebu Halde, el-Müseyyeb b. Darimin şöyle dediğini haber verdi: Osmanı öldüren kişi, on yedi defa düşmanla savaşa katıldı. Onun etrafındakiler öldürülüyor; ama ona hiçbir şey olmuyordu. [Kendisine şehitlik nasip olmadı ve] nihayet yatağında öldü.