– Hakka göçmüş bir canın hane sahipleri 3, 7, 40 ve 52 hafta can aşı verilmesi inancımızda yeri var mıdır?
– Burada belirlenmiş sayıların manası nedir?
– Kazma hakkı manası nedir?
– Mezar kazımında çalışan insanların ihtiyaçları kim tarafından karşılanmalıdır?
– Sırlama hizmetinde olan bitenlerin Hakka göçmüş canın ailesi tarafından karşılanması doğru bir yaklaşım mıdır?
Hakka uğurlanan canların arkasından bir takım hayırlar yapılmaktadır. Bu hayırlarla amaçlanan Hakka yürümüş kişinin ev içinde emeği, rıskı söz konusudur. Dolayısıyla kapı komşuların eve getirdikleri lokmalar, yaptıkları dayanışma ve yardımlaşma adına Hakka uğurlanmış can adına sembolik olarak emeğini, alın terini ve rıskını onlarla paylaşmaktır.
Alevi inancı açısından iki önemli uygulama öne çıkmaktadır…
Birinci uygulama Üçüncü gün uygulaması ve
Ikinci uygulama, Kırkıncı gün uygulamasıdır.
Üçüncü gün uygulaması…
Razılık ile helalleşme ve kazma ile kürek hakkıdır.
Hakka uğurlama erkanında Hakka yürümüş canın ailesi tarafından gelen misafirlere yemek hazırlaması doğru değildir. Doğru olan akrabaların, komşuların yemek yapıp Cenaze evine götürmeleridir. Çünkü başlarına beklemedik kendilerini meşkul eden, üzen, kederli bir musibet gelmiştir.
Hakka göçmüş bir canı toprağa sırlama erkanı gerçekleştirildiğinde Cenaze sahiplerinin, kapı komşuya sofra kurmaları doğru değildir. Alevilerin Hakka uğurlama erkanındaki adeti, kapı komşuların tüm misafirlerin yeme içme ve diğer ihtiyaçlarını evlerine davet ederek karşılanmasıdır.
Bu adetin neden ve sebebi ise kederli, hüzünlü olan ailenin yükünü azaltmak, acısına, üzüntüsüne, kederine ortak olmak ve paylaşmaktır.
Bu durum, üçgün boyunca devam eder. Üçüncü gün cenaze sahibi kapı komşu ile kazma kürek hakkı niyetine razılık, helalleşme ve şükranlık yemeğini veya lokmasını verirler.
Üçüncü günde gerçekleşen yemek sofrasıyla birlikte kabire gidilir, kabirde çerağlar uyandırılır, dualar edilir, gülbenkler okunur ve beraberinde götürülen lokma ile helva dağıtılır. Akabinde evde veya aş evinde veya cemevinde yemek verilir. Yemek hizmetinden sonra, insanlar birbirleriyle helalleşerek her kes kendi işi gücüne gider.
Kırkıncı gün uygulaması…
Kırk can aşı, Hakka yürümüş canın yüzü suyu hürmetine verilen helallik ve rızalık lokmasıdır.
Insanoğlu kendi bulmaya, keşfetmeye başladığı andan itibaren sorgulama, arayış içine girmiştir. Dolayısıyla sorgulama ve arayışın başında, ölüm ile ölümsüzlük gelmiştir. Bununla birlikte belirli ritueller, örf ile adetleri beraberinde getirmiştir.
Rituellerin, yalvarma ve yakarışların, Hakka uğurlanmış ruha faydası varmıdır?
Alevi inancı doğrultusunda Hakkın huzurunda yargılanacak ruh olduğuna göre okunan dua, gülbenk ve dile getirilen dileklerin kişinin ruhuna hiç bir faydası yoktur. Çünkü hüküm, yanlız Allahındır.
Ancak ruhun huzuru için, yapılmış olan hata veya kusurların bağışlanması için dua, gülbenk ve sunulan dilekler Allaha göndermedir. Mazeretlerinin bağışlanmasına yönelik Allaha yapılan yalvarma ve yakarmadır.
Kırk gün inancının manası
– Hakka yürümüş canın ruhu, kırk gün boyunca birlikte yaşamış olduğu toplumla beraberdir.
– Ruhun, birlikte yaşamış olduğu toplumu ve evi, kırk gün sonra terk etmesi,
– Alıp verecekler, dargınlık veya kırgınlık gibi durumlar, kırk gün içerisinde haledilmiş olması,
– Ruhun, kırk gün sonra bedenden ayrılması,
– Ruhun, kırk gün sonrasında Hakkın huzurunda sorgulanması,
Kırk can aşı lokması verildikten sonra Hakka yürümüş canın darda indirme cem erkanı yürütülür. Bu cem, Dar-u didar olma yani helaleşme ve rızalık temeline dayalı cem erkanıdır.
Darda indirme erkanının yapılmasının nedeni
Yaşayan canların kendi özünü dara çektikleri gibi Hakka yürümüş canlarında dara çekilmesi gerekir. Hakka yürümüş canın hayattayken geride kalanlarla herhangi bir borcunun olup olmadığı, kırgınlık yaşayıp yaşamadığının belirlenmesi ve bu canlarla helaleşmesidir.
Mezarın başında yapılan uygulamalardan bazıları
Mezara su dökme yorumu
Mezarın üzerine dökülen suyun nedeni, mezar üzerinde olan toprağın yeşillenmesini ve toprağı koruyarak rüzgardan etkilenmemesini sağlamak. Dini anlamda ise, ruhun su gibi aziz veya ruhun iyi bir canlıya nasip olması inancı gibi mana yorumları söz konusudur.
Mezarların üstünde ateşin veya barutun yakılması yorumu
Genelde kötü ruhların ateşle birlikte yok olacağına inanılması ve hayvanların barut kokusundan mezardanuzak durması veya mezarı eşmeme gibiyorumlar söz konusudur.
Mezara toprak atan kişi neden küreğiyere bırakır veya elden ele verilmez yorumu
Küreği toprak atmak için bir başkasının elinden alanın öleceğine ve sevap yazılmıyacağına inancı gibi yorumlar söz konusudur.
Mezara herkesin toprak atma yorumu.
Sevap sayılırmış. Bunun için herkes, davet beklemeden küreği kavrayıp mezara toprak atar. Toprak atılmaya başlandığında, ilk atılan toprakların yumuşak olması inancı söz konusudur.
Hakka yürüyen kişinin 7. Günde hayır verilmesinin yorumu…
Ölen kişinin yaşarken kılmadığı namazların, tutmadığı oruçların, yerine getirmediği ibadetlerin ve borçlarının görülmesi, aklanmasıyla alakalıdır.
Hakka yürüyen kişinin 52. Günde hayır verilmesinin yorumu…
Hakka yürüyen kişinin elbiseleri fakirlere dağıtılır ve 52. Günde etin kemikten ayrıldığına inanılır. Dolayısıyla dualar edilir, dileklerde bulunulur.
Bu uygulamalar, tabii ki insanlar kendi algılarıdır. Din veya inancı bağlamaz veya söz konusu değildir. Alevi toplumu da bu hurefe rituellerden dolayısıyla birlikte yaşadıkları toplumların örf ile adetlerinden etkilenmiş ve uygulamışlardır. Işin gerçeği, bunlar Bidattır. Yani sonradan insanlar tarafından uydurulmuş, ortaya atılmış ve dine mal edilmiş uygulamalardır. Ancak bu uygulamaların, dinle veya inancla hiç bir dayanağı yoktur.