Neden yaratıldık? sorusunu sormak, akıl ve mantık sahibi olmanın bir marifetidir, alemetidir. Dolayısıyla insanoğluna, akıl ve mantığın verilmesinin bir amacı da nereden geldim, niçin yaratıldım ve nereye gidiyorum? sorularınnın cevabını araması içindir yani kendini arayıp bulması demektir.
Allahın, gizli bir hazine olup ve bu gizli hazinenin bilinmesi için de zahiri yani Dünyevi görünüş alanına çıkma ihtiyacı duymasındandır.
Allah henüz tecellinin ortaya çıkmadığı, zuhursuzluk aleminde gizli bir hazine iken, bilinmeyi istemiştir. Hakkı kavramaya layık, bu oluşumu idrake kabiliyetli, Kamil-i Insan-ı yaratmıştır. Yokdan var olma teorisine göre kainat, sevgi ve aşk neticesinde yaratılmıştır.
Bütün kainat ve insan, belli yaratılış aşamalarından geçerek bu ilahi sevgiden payına düşen yetenek ve kabiliyeti ölçüsünde, gizli hazinenin sırlarına vakıf olmaktadır. Bu yaratılış zahiri olarak yaratılan, Yaradanın görünüş alanına çıkışıdır.
Bu görünüş alanının merkezinnde ise, Kamil-i Insan vardır.
Kamil-i Insan, evrenin „küntü kenzidir“ yani gizli hazinesi ve Kainatın aynasıdır. Insanın sadece küçük bir bedenden oluşmadığını, Şahı Merdan Ali şöyle ifade etmiştir; „Sen kendini küçüçük bir bedenn sanıyorsun oysa ki koskoca bir evren sendedir. Sen, ey insan! Açıklayıcı bir kitap gibisin ve harfler, içteki sırları açığa vuran vasıtalardır. Derman sende, fakat senin haberin yok.” Dolayısıyla insanoğlu, tanrının konuşan dili ve ağzı olmuştur. „Sen seni bilirsen yüzün Hudada-dır, sen seni bilmezsen Hakk senden cüdadır“.
Kainatın aynasıyım,
Mademki ben bir insanım
Hakk‘ın varlık deryasıyım,
Mademki ben bir insanım.
Insan Hakkta Hakk insanda,
Ne ararsan var insanda,
Çok marifet var insanda,
Mademki ben bir insanım.
Tevrat‘ı yazabilirim,
Incil‘i dizebilirim,
Kuran-ı sezebilirim,
Mademki ben bir insanım.
Bunca temenni dilekler,
Vız gelir çarkı felekler,
Bana eğilsin melekler,
Mademki ben bir insanım.
Daimiyim harap benim,
Ayaklara turap benim,
Aşk ehline şarap benim,
Mademki ben bir insanım.
Aşık Daimi
Tanrısal görünüşün en olgun örneği Şahı Merdan Alinin nesnel varlığıdır.Şahı Merdan Ali, en olgun ve yetkin insandır. Kamil ve erdemliğin bütün faziletlerine sahip olan Şahı Merdan Ali, Alevilerin/insanlığın ibadet ve inançının mıhenk taşı olmuştur. Tanrısal görünüşün O‘nda belirmesi bu insan üstü yetkinlik ve özelikleri nedeniyledir.
Sonuç itibariyle insanoğlunun Allahın belirlediği faziletleri aşama aşam yaşayıp, yetkin hale gelmesidir. Hakk mertebesine yükselip orada Hakk ile beraber olması ve tekrardan yaradana dönmesidir, Onunla bir olmasıdır.